Marmara'nın Kaderini Değiştiren Mektup

MARMARA DENİZİ’Nİ KİRLİLİKTEN KURTARMAK İÇİN SAVAŞ AÇAN EFSANEVİ BAŞKAN O… MARMARA BELEDİYELER BİRLİĞİ’NİN KURUCULARINDAN AHMET ENÖN İLE PUSLU BİR İSTANBUL SABAHINDA BULUŞTUK, MARMARA DENİZİ İLE BAŞLAYAN SOHBETİMİZ “AŞKA’’ KADAR UZANDI.

Karanlık İstanbul günlerinden birinde, sabah erken saatte bir röportaj için Kadıköy’e doğru yol alıyoruz. Marmara Denizi’ne nazır bir Moda kahvehanesinde, efsanevi bir isimle randevumuz var. Marmara Adası’nın yaşayan tarihi Ahmet Enön ile… O sadece emektar bir belediye başkanı değil, yaşadığı süre boyunca çocuklarımızın geleceği için çalışmış, fark yaratmış ve birçok ilke öncülük etmiş bir isim. 1973 yılında, Marmara bölgesi henüz bugünkü kadar sanayileşmemesine rağmen kirlilikle boğuşmaktadır. Marmara Denizi ve çevresindeki sorunların çok ağır olması bölge belediyelerinin bireysel hareketini imkansız hale getirmektedir. Ahmet Enönün’ün öncülüğünde Marmara denizi ve Körfez’e kıyısı olan tüm belediyelere 1973 yılının Ağustos ayında toplanmayı davet eden bir mektup yazılır. İşte o mektup Türkiye’deki “Belediye Birlikleri”nin kuruluşunun ilk kıvılcımı olur ve tarihe geçer. Ağustos ayında yapılan o toplantı ile Türkiye’nin ilk belediyeler birliği olan ve bu sene 40. Yıl dönümünü kutlayan Marmara Beledi-yeler Birliği’nin temelleri atılır. (Birliğin temelleri 1973 yılında atılsa da, iki yıllık hazırlık sürecinden sonra resmi kuruluş tarihi 1975’tir. Bu nedenle 2015, 40. Yıl olarak kutlanmaktadır.)

MARMARA İÇİN ‘BİRLİK’

Peki bu fikir Ahmet Enön’ün aklına nasıl gelmişti. Ahmet Enön’den dinleyelim: “1972 senesinde Belediye Başkanı olmadan önce, yapmamız gereken işlerin analizini ve planlarını yapmıştık. Bu planları yaparken, çıkan sonuçlar bize en önemli meselenin çevre sorunu olduğunu gösterdi. Marmara Bölgesi ve çevresinde bulunan sanayi kuruluşlarının atıkları, evsel ve tarım atıkları, hatta nehirlerin ve erozyonun getirdiği atıklar, Marmara Denizi’ni büyük ölçüde tehdit ediyordu. Marmara Belediye Başkanı olarak, seçimleri kazanır kazanmaz meclisimi topladım ve önce Marmara Denizi’ni tehdit eden unsurları, yapılması gereken çalışmaları ve bunu ancak birlik olarak yapabileceğimizi meclis üyelerine anlattım. Marmara denizi ve çevresinde sorunların çok ağır olması bizi bireysel hareket etmekten alıkoyuyordu, bir bakıma beraber hareket etme fikri, bu gerçekle yüz yüze geldiğimizde ortaya çıktı.”

200 KİŞİ TOPLANDI…                                                                                                                       

Her fikri hayata geçirmek zordur. İş fikri hayata geçirmeye gelince Ahmet Enön bu defa kaleme sarılıp o meşhur mektubu yazıyor: “1973 yılında hemen harekete geçtik. 1973 yılının Ağustos ayında, toplanmak üzere Marmara denizi ve Körfez’e kıyısı olan tüm belediyelere mektup yazdık. Bu, Türkiye’nin ilk bölgesel belediyeler birliği olarak tarihe geçecek olan Marmara Belediyeler Birliği’nin ilk adımıydı. Tüm hikayeyi başlatan tarihi mektupta giderek ağırlaşan kent sorunlarımızı teker teker çözmenin olanaksız olduğunu, Marmara’ya kıyısı olan belediyeler olarak bir araya gelmemizin gerektiğini, sorunları nasıl çözebileceğimizi hiç olmazsa tartışmamızın uygun olacağını vurguladım. Bu teklifimi birçok belediye geri çevirmedi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi (o zamanki İzmit Belediyesi), Tekirdağ Belediyesi, Çanakkale Belediyesi, Gelibolu Belediyesi ve ismini sayamadığım birçok küçük belediyenin başkanları ile meclis üyeleri geldi. Ada’da 200 kişi toplandık ve kongreyi gerçekleştirdik.”

İLK BELEDİYELER BİRLİĞİ                                                                                                             

Peki o ilk toplantının gündem maddesi neydi? Enön o tarihi günü bugün gibi hatırlıyor: “O toplantıda daha çok Marmara denizi ve çevre sorunları tartışıldı, çözüm önerileri konuşuldu ama en önemli somut getirisi ise Marmara Belediyeler Birliği’nin temellerinin o toplantıda atılmasıydı. Marmara Belediyeler Birliği’nin kurucu başkanı oldum. Bir rotasyon ağı kurduk. Kimin hangi sene birlik başkanı olacağını, görev dağılımını belirledik. Sıra birliğimizin hukuki olarak tanınmasına geldi. Belediye Kanunu’nda açıkça birlikler kurulabileceği ve bu birliklerin tüzel kişiliklere sahip oldukları belirtilmekteydi. Bu, Türk belediyeciliği ve birlik olmak için önemli bir şanstı. O zamanki 1580 sayılı Belediye Yasası’nın 133. ve onu takip eden maddelerine uygun olarak birliği kurduk. Böylece, Marmara Belediyeler Birliği, dünyada resmi olarak kurulmuş ilk çevre birliği ve Türkiye’deki ilk bölgesel birlik olma özelliğini kazanmış oldu.”

İNSANLIĞIN SONUNU ÇEVRENİN GETİRECEĞİNİ BİLİYORDUK                                     

Birlik kurulur ama çalışmak, sesini duyurmak ve kamuoyu oluşturmak durumundadır. Bunun için de hayatına Marmara Adası’nda devam edemez. Ahmet Enön taşınma kararını şöyle anlatıyor: “Bölgenin temel sorunlarına elbirliği ile çözüm getirmek istiyorduk. Bu nedenle Birlik başkanlığının Kocaeli Belediye Başkanı Erol Köse tarafından yürütülmesine ve birliğin merkezinin de İzmit’e taşınmasına karar verildi. Marmara Adası’nda basına sesimizi duyurmamız çok zor olacaktı. ” Enön Birliğin faaliyet alanlarının nasıl geliştiğini anlatıyor: “Faaliyet gösterdiğimiz sure zarfında Türk belediyeciliği açısından çevrenin yan sorun olduğunu gördük. Kentsel altyapı, konut yapımı, belediyelerin mali kaynaklarını artırmak, tüketiciyi korumak, personelin eğitilmesi, ulaşım, turizm gibi alanlarda programlar yapmak ve bunları koordine etmek gerekiyordu. Bütün bu alanlara birden çözüm bulamazdık. Yavaş yavaş, üye belediyelerin ihtiyaçlarına, sorunlarına elbirliği ile cevap aradık. ” Enön, hayalinizdeki Marmara’nın neresindeyiz sorusuna şu cevabı veriyor: Geçmişe bakacak olursak şu an hedeflerin yarısını geçtik. Nokta atışı yapılmalı, doğru strateji izlenmeli. Marmara Belediyeler Birliğinin ve Marmara denizine kıyısı olan tüm belediyelerin yapılan projelerde özenli olması gerekmektedir.

NOTLAR

BAŞKANLARIN ASIL GÖREVİ HAVA, TOPRAK VE SU                                                         

Ahmet Enön: “Belediye başkanları koltuklarına oturdukları an seçmen ve Allah tarafından bu görevin kendilerine verildiğini unutmamalılar. Allahın ve seçmenin verdiği görev üç tanedir biri hava biri toprak biri ise sudur. Bunları temiz tutmak, işgaline engel olmak ve korumak mühimdir.”

BİR SEFERAD’A AŞK…                                                                                                                 

Elbette hayat Belediyeler ve Marmara’dan ibaret değil, aşklar da var içinde. Ahmet Enön ile sohbet ederken bir ara röportaj Marmara Denizi’nden çocukluk aşkına geliyor. Ada’da Rumlar, Ermeniler ve Türklerin yaşadığı o yıllar Sarika isimli bir Sefarad kızına aşık olur. Ama göç yıllarıdır, birçok Yahudi Adayı terk eder. Sarika’nın ailesi de göç kervanına katılır ve Ahmet Enön’ün aşk hikayesi bir ayrılık ile son bulur. Ahmet Enön, Sarika ile yıllar sonra yeniden karşılaşır. Geri kalanını Enön’den dinleyelim “Çok güzel kızdı Sarika. Ama olmadı, göç edip gittiler. Yıllar sonra yine bir gün Ada’da karşılaştık. Kilo almıştı, ‘İyi ki seni almamışım’ dedim. Kahkaha attı, ‘Ben seninle evlensem böyle olmazdım ki, fakirlikten kilo alamazdım’ dedi.

AHMET ENÖN’ÜN KİTAPLARI                                                                                                         

İyi bir gemi adamı olan Ahmet Enön aynı zamanda hikayeleri ve romanları olan bir yazar. Ahmet Enön’ün yayınlanmış eserleri şunlardır: Bizim İlyadamız, Marmara Adası’nda Sekiz Bin Yıl, Marmara Adası’nın İnsanları, Marmara Takım Adaları, Marmara Adası’nın Romanı.

AHMET ENÖN KİMDİR?                                                                                                                   

1933 yılında Marmara Adası’nda doğan Ahmet Enön, 1972-1977 yılları arasında Marmara Belediye Başkanlığını yaptı. Çevreci kişiliğiyle ön plana çıkan Enön, Marmara Denizi’nin kirlenmesinden rahatsızlık duyup bunu tüm Marmara Bölgesi’ndeki belediyelere duyurarak Marmara Belediyeler Birliği’ni kurma fikrini ortaya attı. 1973-1975 yılları arasında Birliğin Kurucu Başkanlığını yürüten Enön, 1999 yılında aşık olduğu Marmara Adası’na yeniden belediye başkanı seçildi.

Fotoğraf: Nurdan Usta