19.03.2024

Dünya Su Günü Nedir?

BM Su Programı tarafından koordine edilen Dünya Su Günü her yıl 22 Mart’ta su ve sanitasyon kriziyle mücadele konusunda farkındalığı artırmak ve ilham vermek için kutlanıyor.

2024 yılının Dünya Su Günü teması 'Barış için Sudan Yararlanma' olarak belirlendi. Dünya Su Günü kampanyasına kısaca 'Barış için Su' adı veriliyor. BM-Su Programı tarafından önerilmektedir.

Yıllık yayınlanan BM Dünya Su Kalkınma Raporu, 22 Mart’ta 'Barış ve Refah için Sudan Yararlanma' başlığıyla yayınlanacak. Rapor, UNESCO tarafından BM-Su Programı adına yayınlanmakta ve hazırlığı UNESCO Dünya Su Değerlendirme Programı (WWAP) tarafından koordine edilmektedir.

‘Barış için Su’

Su barış getirebilir veya çatışmayı tetikleyebilir. Su kıt olduğunda ya da kirlendiğinde ya da insanların suya eşit erişime sahip olmadığı ya da hiç erişime sahip olmadığı durumlarda topluluklar ve ülkeler arasında gerilim artabilir.

İklim değişikliğinin etkileri arttıkça, ülkelerin kendi içinde ve ülkeler arasında en değerli kaynağımızı koruma ve muhafaza etme etrafında acil birlik ortaya çıkıyor.

Nüfus arttıkça, yoksullukla ve çevrenin bozulmasıyla mücadelede suyun önemi giderek artacak.

Su konusunda yapılan işbirliği aşırı hava olaylarına karşı hayati bir dayanıklılık oluşturabilir ve toplumların iklim değişikliğinin etkilerinin hafifletilmesine ve buna uyum sağlamasına yardımcı olabilir.

Kamu sağlığı ve refahı, gıda ve enerji sistemleri, ekonomik üretkenlik ve çevresel bütünlüğün hepsi iyi işleyen ve adil bir şekilde yönetilen bir su döngüsüne bağlıdır. Bu durum, suya ve sanitasyona erişimin sağlanmasında ayrımcılık yapmama ve eşitliğin toplum genelinde olumlu bir dalgalanma etkisi yaratabileceği anlamına gelir.

Yerel ve ulusal düzeyde, farklı su kullanıcıları (özellikle su ve sanitasyon tesisleri, enerji, gıda ve sanayi) entegre bir su kaynakları yönetimi yaklaşımı yoluyla işbirliği yapmalı ve toplumun insan haklarını karşılayan döngüsel bir ekonomiyi teşvik etmelidir.

Bireyler olarak suyu daha dikkatli kullanabilir, çevre ve su altyapısı üzerindeki baskıyı azaltabiliriz. Ayrıca seçilmiş yetkilileri, şirketleri, kuruluşları ve diğerlerini suya ilişkin yükümlülükleri ve vaatleri konusunda sorumlu tutabiliriz.

Çalışma hayatımızda da tüm faaliyetlerimizin sorumlu bir şekilde yapılmasını sağlayabilir, su kaynaklarının ve ekosistemlerin yasalara uygun şekilde korunmasını sağlayabiliriz.

Su barış için nasıl bir araç olabilir?

Su, tüm yönetişim düzeylerinde barışın katalizörü olabilir.

Topluluk düzeyinde su, genellikle farklı etnik kökenlerden veya dini gruplardan farklı su kullanıcılarını veya 'hak sahiplerini' ortak bir amaç etrafında bir araya getirebilir ve diyalog, uzlaşma ve barış inşası için bir giriş noktası sağlayabilir.
Ulusal düzeyde, su kullanan farklı sektörler arasında işbirliği yapma ihtiyacı, çıkarlar arası koordinasyon için bir başlangıç noktası sağlayabilir.
Sınıraşan düzeyde, ortak su kaynaklarına ilişkin işbirliği ve 'hidrodiplomasi', su kaynaklarının ötesini de kapsayacak şekilde iletişim ve daha geniş işbirliği için bir başlangıç noktası olabilir.

Suyu barış için kullanmak amacıyla nasıl birlikte çalışabiliriz?

Su işbirliği kapsayıcı olmalıdır. Su kaynakları, sivil toplum, hükümet (ulusal ve yerel), Yerli Halklar, medya, özel sektör ve bilim topluluğu da dahil olmak üzere çeşitli düzeylerde çok sayıda paydaşa hizmet eder ve bu paydaşlardan etkilenir. Su yönetişim sistemleri açısından su işbirliğinin kültürlerarası, cinsiyet, yaş ve katılım yönleri ile çeşitli paydaş değerleri dikkate alınmalıdır.
Su işbirliği sektörler arası olmalıdır. Su, enerji, tarım, çevre ve diğerlerinin bir araya getirilmesi, dengelerin daha iyi yönetilmesine yardımcı olur ve kolektif eylemden elde edilen faydaları artırırken aynı zamanda ekosistemleri de koruyabilir.
Su işbirliği aynı zamanda eylem odaklı da olmalıdır. Su kaynakları üzerinde erken ve etkili işbirliği, suyun silahlı çatışma zamanlarında bir tetikleyici, bir silah veya bir zayiat olmasını da önleyebilir. Nehir havzaları ve akiferler üzerinde kıyıdaş Devletler tarafından resmi düzenlemelerin oluşturulmasına yönelik çalışmak, uzun vadeli başarılı işbirliğinin anahtarıdır.

Ne yapabilirim?

Hepimiz suyu barış için bir araç olarak kullanabiliriz.

Bireyler, aileler, topluluk grupları, kuruluşlar, kurumlar ve hükümetler; herkes Dünya Su Günü 2024 kampanyası kapsamında harekete geçebilir.

Katılmanın üç yolu vardır::

1. Öğrenin

Su ile barış arasındaki bağlantıyı keşfedin ve dünyanın dört bir yanından ilham verici hikayeler okuyun: https://www.un.org/en/observances/water-day
BM Su Programının Suya İlişkin Bilgi Notlarını İnceleyin: https://www.unwater.org/water-facts

22 Mart'ta açıklanan 'Barış ve refah için sudan yararlanmak' konulu BM Dünya Su Kalkınma Raporu'nu okuyun: https://www.unwater.org/publications/un-world-water-development- report

SDG 6 Veri Portalında ülkenizdeki veya bölgenizdeki su ve sanitasyon sorunlarını inceleyin: https://www.sdg6data.org/en
Aşağıdaki bölümlerde daha fazla kaynak keşfedin.

2. Paylaşın

Tartışma ve farkındalık yaratmak için #WorldWaterDay etiketini kullanarak Dünya Su Gününe ilişkin sonrası sosyal medya mesajları yayınlayın - şu adresten erişilebilir: https://www.un.org/en/observances/water-day/resources
Halihazırda su ve barış alanında çalışıyor musunuz ve kampanyaya katılmak mı istiyorsunuz? [email protected] adresine bir e-posta gönderip çalışmalarınız ve kampanyaya nasıl katılabileceğiniz hakkında bilgi verebilirsiniz.

3. Harekete geçin

22 Mart Dünya Su Günü'ne her yıl on binlerce insan katılıyor. Etkinliklerinizden fotoğrafları #WorldWaterDay etiketini kullanarak paylaşın. İşte yapabileceğiniz şeylere bazı örnekler:

Barış için futbol oynayın. Yerel bir Barış İçin Futbol maçı düzenleyin ve/veya favori kulübünüzden veya milli takımınızdan bir maça ev sahipliği yapmasını isteyin.
Suyun ve barışın sizin için ne anlama geldiğini düşünün ve başkalarına ilham verecek bir sanat eseri, kurgu, şarkı veya film yapın.
Barış için su üzerine bir iletişim başlatmak üzere okulunuzda, üniversitenizde, topluluğunuzda, ofisinizde veya kuruluşunuzda bir konuşma düzenleyin.
Tercihen kaynakları paylaşan toplulukları kapsayan bir göl kenarı veya nehir kıyısı temizleme kampanyası düzenleyin.
Yerel su ve barış sorunlarına dikkat çekmek için bir konser, oyun veya spor etkinliği düzenleyin.
Öğretmen veya öğrenciyseniz, su üzerine bir ders düzenleyin/önerin veya tüm okulun su ve barış temalı faaliyetlere katılmasını sağlayın.
Yerel akarsuların, nehirlerin, göllerin ve plajların toplu olarak temizlenmesini organize edin.
Bir gölü, sulak alanı veya nehri ziyaret edin ve en yakınınızdaki su ekosistemi hakkında daha fazla bilgi edinin.
Kullandığınız suyun siyasi bir sınırın ötesinde paylaşılan bir su havzasından gelip gelmediğini araştırın.
Su ve barış temalı fotoğraf yarışması veya yerel sergi düzenleyin.
Veri ve bilgi toplayarak yerel su kaynaklarına ilişkin bilgiyi teşvik etmeyi amaçlayan katılımcı bilim projelerine katkıda bulunun veya bunları başlatın.

Önemli Gerçekler

Yüzey suyu içen 115 milyon kişi de dahil olmak üzere 2,2 milyar kişi hâlâ güvenli bir şekilde yönetilen içme suyu olmadan yaşıyor (WHO/UNICEF, 2023).
Dünya nüfusunun kabaca yarısı yılın en azından bir bölümünde şiddetli su kıtlığı yaşıyor (IPCC, 2022). İklim değişikliği ve nüfus artışının da etkisiyle bu sayıların daha da artması bekleniyor (WMO, 2022).
Dünyadaki suyun yalnızca yüzde 0,5'i kullanılabilir ve mevcut tatlı sudur ve iklim değişikliği bu arzı tehlikeli bir şekilde etkilemektedir. Son yirmi yılda, toprak nemi, kar ve buz da dahil olmak üzere karasal su depolaması yılda 1 cm oranında azaldı ve bu durum su güvenliği açısından büyük sonuçlar doğurdu (WMO, 2021).
İklim değişikliği, nüfus artışı ve artan su kıtlığı, gıda arzı üzerinde baskı yaratacaktır (IPCC, 2014) çünkü kullanılan tatlı suyun çoğu, yani ortalama yüzde 72'si tarım için kullanılıyor (UN-Water, 2023).
Suyla ilgili afetler son 50 yılda afetler listesinin başında yer alıyor ve doğal afetlerle bağlantılı tüm ölümlerin yüzde 70'inden sorumlu (Dünya Bankası, 2022)
Uzun süren çatışmalardan etkilenen ülkelerde yaşayan 15 yaşın altındaki çocukların, temiz su, sanitasyon ve hijyen eksikliğinden kaynaklanan ishalli hastalıklardan ölme olasılıkları, doğrudan şiddete kıyasla ortalama üç kat daha fazladır (UNICEF, 2019).
Sınıraşan sular, dünyadaki tatlı su akışının yüzde 60'ını oluşturmaktadır ve 153 ülke, 310 sınıraşan nehir ve göl havzasının en az birinde topraklara sahiptir ve 468 sınıraşan akifer sisteminin envanteri tutulmuştur (UN-Water, 2023).
Yalnızca 24 ülke tüm sınıraşan havzalarının işbirliği düzenlemeleri kapsamında olduğunu bildiriyor (UN-Water, 2021).
Su ve sanitasyona yatırım yapmanın faydaları, sağlık, üretkenlik, çevre ve sosyal sonuçları iyileştirebileceği için maliyetlerinden daha ağır basmaktadır. Su ve sanitasyona yapılan her 1 ABD Doları yatırım, 4,3 ABD Doları getiri sağlıyor. (UN-Water GLAAS, 2014). Sınıraşan nehirler ve yeraltı sularında bu durum özellikle hidroelektrik üretimi, taşkın ve kuraklık yönetimi, su kalitesi ve ekosistemin korunmasıyla ilgilidir.

Barış için suyla ilgili mekanizmalar

BM Su Sözleşmesi (Sınıraşan Su Yolları ve Uluslararası Göllerin Korunması ve Kullanımına İlişkin Sözleşme): https://unece.org/environment-policy/water/about- the-convention/introduction

BM Su Yolları Sözleşmesi (Uluslararası Su Yollarının Ulaşım Dışında Kullanımına İlişkin Hukuk Sözleşmesi): https://unece.org/environment-policy/water/un-watercourses- convention

Sulak Alanlar Sözleşmesi (Özellikle Su Kuşları Yaşam Alanı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlara İlişkin Ramsar Sözleşmesi): https://www.ramsar.org/

Sürdürülebilir Kalkınma için 2030 Gündemi: https://sdgs.un.org/2030agenda

Paris Anlaşması (iklim değişikliği üzerine): https://unfccc.int/process-and-meetings/the- paris-agreement

Afet Riskinin Azaltılmasına İlişkin Sendai Çerçevesi 2015-2030: https://sdgs.un.org/publications/sendai-framework-disaster-risk-reduction-2015-2030- 17988